Продолжува од првиот дел
Обележја на лажното искуство
Наспроти споменатото, лажното духовно искуство од нас, христијаните, наместо да нѐ направи такви што ќе се спасуваат себеси во Црквата – нѐ прави онакви што чувствуваат потреба да ја „спасуваат вистината“; наместо во Христијанинот да го гледаме својот брат во Христа, во него гледаме противник кого треба да го поразиме, или да го направиме едномисленик кој ни е потребен поради потврда на сопственото мислење; наместо својата душевна состојба да ѝ ја довериме на силата на благодатта Божја, со недопустлива наивност се надеваме во „скалпелот“ на научните процени и рационалистичкиот светоглед.
И така, ние, наместо да бидеме честица во духовното тело Христово, започнуваме на Црквата да гледаме како на општество – со членови, устав, права и обврски, како општество на кое нашата помош му е попотребна отколку на другите.
Поради тоа, ние, наместо да имаме длабоко смирение, пожртвуваност, кротост, почитување и снисходење кон другите, и надеж единствено во благодатта Божја, се однесуваме како световните луѓе, врзани за земното со потреби, несовладливи похоти, прикриен егоизам, лицемерие, ситничавост, бесмислени конфликти, прељуби, чувство на надмоќ, компромиси, самооправдување, неспособност за поднесување критика, подготвеност да им судиме на сите и на сѐ.
Таквото размислување нѐ наведува да измислиме еден таков „Бог“ кој се сомнева самиот во себе, „Бог“ кој постојано се негира себеси и кој попрво е душевна фикција која ја проследува болната состојба на незадоволство, или некакво идеолошко прибежиште. Тоа не е Бог – Отецот, Кој нѐ воспитува, туку „Бог“ – слугата, кој ги решава нашите бесмислени проблеми; не е Бог Кој нѐ поткрепува, туку „Бог“ којшто го измисливме за да нѐ поддржи; тоа е „Бог“ кој не постои и кој, природно, не заслужува никој да верува во него.
Ваквото сфаќање на Бога нѐ води и кон погрешно сфаќање на Црквата, според кое таа не претставува Божја, туку наша творба. Таа претставува механизам што го сместува човекот во определена социјална група, прикривајќи ја и гушејќи ја неговата перспектива за вподобување на Бога. Таквата Црква не заслужува доверба; единствено може „механички“ да се исповеда верата во неа.
Во голема мера, тоа е последица на нашите современи општествени стремежи, кои влијаат на перцепцијата и го обезличуваат нашиот живот, особено духовниот. Ние, христијаните, сѐ почесто зборуваме за големината на науката, која е „во совршен склад со религијата“, за демократијата како за вредност која „ѝ дозволува на Црквата слободно да постои“, и за човековите права како за највисока вредност. Знаеме дека науката направи да бидеме горди како никогаш до сега, поставувајќи го, наместо Бога – човекот како идол, кој сам себеси си се поклонува; знаеме дека демократијата ја замени Божјата волја, дека човековите права го заменија правото на Бога да се меша во нашиот живот и да делува како Бог.
Така доаѓаме до положба на христијани кои самите се обидуваат нешто да сфатат, но немаат доверба во Бога; кои бараат одмор и спокој, а го занемаруваат внатрешниот мир; христијани кои го изговараат зборот „љубов“, а на ум ги имаат своите егоистични приоритети или патолошка приврзаност – зашто одбиваат со љубовта да ја соединат попустливоста, трпението и пожртвуваноста, и помила им е илузорноста на егоистичното задоволство.
Во таква состојба читаме книги за искуствата на светиите кои оставиле многу длабоки дела, за нив разговараме во нашите удобни салони, во отсуство на било каква желба за подвиг, жртва и умирање за гревот. И наместо да читаме од светите текстови поради смирение, ние ги искористуваме за осудување на нашите браќа. Ние, со својот световен живот и склоност кон самооправдување, сакаме да ги подражаваме светите маченици во честото причестување, но не и во нивното покајание и вера.
Всушност, тоа не е ништо друго освен рационализација на религиозноста заедно со врзаност за надворешната форма. Тоа е ѓаволска измама која, водејќи кон псевдодоблестите само ги разгорува страстите, немоќта, суровоста; тоа нема врска со Духот Божји и Црковното Предание. Наоѓајќи се на тој пат, ние често се жалиме дека нѐ повредиле, се жалиме на потешкотиите, на тоа дека Бог не нѐ слуша, а ближните не нѐ разбираат. Тоа понатаму нѐ доведува до убедување дека чуда не се случуваат и дека денес нема свети луѓе, и дека спасението е многу малку веројатно; тоа во нас раѓа сомнеж, очајание, мрзливост и опирање на подвизите. Сето ова е природен след на случувања за Христијанинот кој веќе не е свој, и кој веќе не е вистинит.
Величината на „новиот човек“
Како и на секој Христијанин во историјата на Црквата, и нам ни е потребно вистинито духовно искуство на Божјата благодат. Тоа искуство нѐ води кон величината на „новиот човек“, кој доспеал до тоа ниво на кое се вподобил на Бога, станувајќи при тоа свесен и за своите способности, и за неспособноста на другите. Кога нашиот разум се смирува, тогаш се раѓа верата. Кога се одрекуваме од својата волја, тогаш ја доживуваме Неговата љубов. Човекот е способен да се ослободи од својот егоизам и на тој начин да се соедини со Бога и браќата.
Вистинитото искуство на препо- добните, мачениците, апостолите и пророците во себе вклучува подвиг, пот, крв, болка, смиреноумие. Вистинскиот Христијанин чувствува радост во подвизите, одрекувањето и жртвувањето. Во ликот на својот брат тој Го гледа Самиот Христос. Пред него се смирува, трпи, со него ја дели верата, животот, благодатта, помнејќи дека не можеме да се спасиме поинаку, туку преку нашите ближни, т.е. преку љубовта кон нив, за која Христос ни заповеда. Вистинскиот Христијанин не се занимава со светската суета; како што велат светите отци, „тој е овоземен жител, но е небесен граѓанин“ и затоа не се грижи за земното, туку за небесното. И свеста за тоа во него ја чува божествената надеж.
Верата, надежта и љубовта претставуваат основа на автентичното искуство на секој Христијанин. Бог го гледа неговото лице кое ги одразува зраците на Неговата благодат. Тој никогаш не е сам, тој е отворен за сите, и Бог го исполнува со Својата светлина.
Таа автентичност го прави Христијанинот современ – не во световна смисла, како површен имитатор и пасивен носител на одликите од времето во коешто живее, туку во смисла дека тој ја вотелотворува вечната Божја Вест во сегашно време. Тој преку себе го вотелотворува Црковното Предание.
Автентичноста го отвора патот кон светоста, дури и покрај човечката слабост и несовршеност. Наспроти неа, пореметената свет и компромиси го гасат дејството на Божјата благодат и го лишуваат учеството на човекот во Таинствата.
Заклучок
Најголеми обрасци за автентично искуство за секој Христијанин претставуваат прародителите до гревопадот, детските души и Христовите ученици. Господ рекол: „Кој не го прими Божјото Царство како дете, нема да влезе во него“ (Лк. 18, 17). Тоа покажува дека за спасение неопходно е враќање на умот во подобната состојба. Правиот човек, како и прародителите пред гревопадот, не се сокрива и не се вооружува со заштитни средства; тој е, како и децата, невин и способен да верува; како апостолите, простодушен е и не се надувува со знаење.
Затоа, автентичниот човек не само што насекаде го гледа „прстот Божји“, туку секогаш го чувствува и Неговиот допир. И нему Бог му допушта да Го допре, како што и на апостолите им допуштал, и на тој начин тој непрестано добива потврда за својата вера.
Автентичен е оној во кого Бог може да се открие.
Можеби сето до сега речено ќе изгледа како преувеличување. Нам ни е сето тоа толку туѓо, толку далечно! Но, и толку блиско, толку вродено! Сето тоа човечката природа го опфаќа. Црквата нѐ повикува да се спознаеме себеси, сами да ја откриеме таа проста вистина за себе како за човек, за личност, и Христијанин, за да станеме природни како прародителите пред падот, невини како децата и непосредни како Христовите ученици.
Николај, Митрополит Месогијски и Лавреотикиски
Извор: Тавор бр. 3