Зошто Цариградскиот патријарх нема права да ги анулира актите на другите патријарси или да биде врховен судија на сите Помесни Цркви?
На вашето внимание ја предлагаме статијата на адвокатот и магистар по богословие Александар Тодоров, во која се разгледува прашањето за тоа дали Цариградскиот патријарх има право да ги анулира актите на другите патријарси или да биде врховен судија.
„Не судете според надворешноста, туку судете со праведен суд“ (Јован 7, 24).
Се појави ново неправославно учење за тоа дека Цариградскиот патријарх е „глава“ на сите Помесни Православни Цркви[1] и дека има право да ги отфрла решенијата на другите Патријарси затоа што поседува право „да донесува неповратни решенија во делата на епископите и другите клирици на помесните Цркви согласно 9-то и 17-то правило од Светиот IV Вселенски Халкидонски Собор“[2] и дека тој е „центарот на Православието“.[3]
Овие три претензии на патријархот Вартоломеј се напишани во неговиот неканонски „Томос за автокефалност на Православната црква во Украина“ и беа богословски, канонски и историски срушени после издавањето на Томосот од 06.01. 2019 година.
Но во последниве недели во Бугарија тие направославни тврдења повторно се распространуваат во обид да се оправдаат четири беззаконија:
- Неканонското „востановување во чин“ на украинските расколници Филарет Денисенко и Макариј Малетич, а и „ракоположеното“ од нив духовенство (вклучувајќи го Претстоителот на ПЦУ Епифаниј Думенко), после нивното одлачување од Црквата.
„Востановувањето“ кое патријархот Вартоломеј го изврши во октомври 2018 година, немајќи за тоа право и нарушувајќи ги каноните кои истото го забрануваат (32-то Апостолско правило, 15-то правило на Антиохијскиот собор, 118-то правило на Картагинскиот собор, 5-то правило на Првиот Вселенски Собор и Посланието на Картагинскиот собор до папата Келестин).
- Неканонското давање на Томос за автокефалност на 06.01. 2019 година во туѓа јурисдикција, во која патријархот Вартоломеј после 1686 година нема никакви права (Малоруската, Киевската и Белоруската митрополии биле дадени од Цариградскиот патријарх Дионисиј IV и од неговиот Синот во управување на Московскиот Патријархат по специјална Патријаршиска и Синодална Грамота од 1686 година[4] и од тогаш ни еден Цариградски патријарх[5] не го оспорувал тоа и не пројавувал јурисдикциски претензии кон Украина).[6]
Како издаден надвор од јурисдикцијата на Цариградскиот патријарх, Томосот е недејствен, то ест не дава никакви канонски права. Тој е директно нарушување на 2-то правило од II Вселенски Собор кој не дозволува на ниеден епископ да ја распространува својата власт на туѓа јурисдикција/епархија, а исто така го нарушува 17-то правило од Четвртиот Вселенски Собор и 25-то правило од Шестиот Вселенски Собор, кои не допуштаат никакви претензии на црковна власт над територии на кои претендентот не остварувал црковна власт повеќе од 30 години (рокот на претензии на Цариградскиот патријарх истекол пред повеќе од 300 години).
Патријархот исто така е епископ и нема право да се меша во работите на другите Патријарси – нивните Устави не го дозволуваат тоа и никогаш не дозволувале, затоа што тоа би значело отсуство на автокефалност.
- Сослужување во Пловдивската епархија со отстранетиот од свештен чин игуменот Петар Еремеев (расчинет од Московскиот Патријарх на основа на решението од Епирахијалниот духовен суд на Московската епархија),[7] кој бил „востановен во чин“ од Цариградскиот патријарх Вартоломеј.
Свештените канони спомнати во I правило не допуштаат лица кои се расчинети или одлачени од еден епископ/патријарх, да бидат востановени или примени со општење од друг. На таков начин игуменот Еремеев не бил фактички вратен во чин; неговото востановување од патријархот Вартоломеј било недејствено поради отсуство на компетенција.
- Сослужување на пет бугарски епископи со украинските расколници во Турција на 19 мај 2024 година. Наместо да им се помогне на нашите архиереи искрено да се покајат за таа бессрамна постапка, што би било крај на тоа дело и би се востановил мирот во Бугарската Црква, некои свештеници почнаа да го оправдуваат сослужувањето со расколниците по пат на признавање на неправославните учења во Томосот на патријархот Вартоломеј од 06.01.2019 година, кои во суштина се еклесиолошка ерес (неопапизам – претензии на папска власт во Православната Црква).
Зошто тогаш Цариградскиот патријарх не е ни глава на Помесните Цркви, ни врховен непогрешлив судија во работите на клирот на автокефалните Помесни Цркви, ни „центар на Православието“, како што лажно се тврди во Томосот?
Причините, кратко, се овие:
- Глава на Црквата не е ни еден од патријарсите на Помесните Цркви, туку Самиот Господ Исус Христос, за што буквално се вели во Божјото Слово (Ефес. 1, 22 и 5, 23), и тоа е догма на верата.
Значи, зборовите на патријархот Вартоломеј во неговиот Томос за тоа дека „автокефалната црква во Украина како своја глава го признава Светиот Апостолски и патријаршиски Вселенски престол, како што (постапуваат) и останатите патријарси и претстоители“, му противречат на Божјото Слово. Значи, ако тие противречат, тогаш тие зборови се лага.
Тие се лага не само од догматска, туку и фактичка гледна точка – нигде и никогаш не било решено дека патријарсите и претстоителите на автокефалните Цркви го признаваат Вселенскиот патријарх како своја глава.
Сам по себе папизмот не е нова ерес, но патријархот Вартоломеј сега сака да ја врати заради свои интереси. Православните, со Божја помош, не треба да ја примаат таа лага и не треба да се плашат да ја разобличат – тоа е акт на љубов и грижа, како за оној кој лаже, така и за оној кој е излажан.
- Автокефалност – тоа е одделно и независно водење на Помесна Црква од страна на претстоител кој е избран од Синод, што и е изразено во терминот „автокефалија“ (од грчки αύτος – еден и κεφαλή – глава).
Затоа во Православната Црква поглавар на една автокефална Црква не може да биде претстоител/поглавар на друга автокефална Црква.
Освен тоа, Цариградскиот патријархат се појавил во IV век – зарем до тогаш Помесните Цркви или Соборната Црква била без претстоители?
- Две правила (9-то и 17-то) од Четвртиот Вселенски Собор му даваат право на Цариградскиот патријарх да биде врховен судија во црковните работи само на клирот од својот патријархат, но не и за клирот од другите патријархати.
Затоа зборовите од Томосот се лага: „…останува правото на сите јерарси и другиот клир да се обраќаат кон Вселенскиот патријарх кој има канонска одговорност да донесува неповратни решенија во работите на епископите и другиот клир на Помесните Цркви согласно 9-то и 17-то свето правило од IV Вселенски Халкидонски Собор“. Тие две правила, притоа, не се однесуваат на претензиите на Цариградскиот патријарх кон другите Помесни Цркви затоа што:
- Ни еден патријарх нема право да ги сменува решенијата против клирот донесени од друг патријарх – инаку тоа би значело дека еден патријарх има поголема власт од друг и дека може да управува со кадрите во туѓа јурисдикција (каде што нема право да ракополага). Не случајно Господ Исус Христос на апостолите им дал еднаква власт (Матеј 18,18) и особено им напомнал дека никој нема да има поголема власт помеѓу нив: „Знаете дека кнезовите народни владеат над народите, и управниците господарат над нив; меѓу вас, пак, нека не биде така“ (Матеј 20, 25-26).
Спасителот торжествено ја осудил дури и самата мисла за првенство помеѓу апостолите. Канонистот епископ Никодим (Милаш) пишува: „И како што не можело и не може да има првенство на власт помеѓу апостолите, така нема и не може да има такво првенство помеѓу преемниците на апостолите, епископите, кои сите имаат еднаква власт и достоинство, која катедра и да ја има овој или оној од нив“.[8]
Таквото канонско толкување на епископот Никодим (Милаш) целосно се согласува со учењето на Црквата за единството на Црквата и еднаквоста на епископите изразено од древните светители како свети Иринеј Лионски и свети Кипријан Картагински.[9]
Согласно Тертулијан, сите одделни Помесни Цркви се еднакви помеѓу себе, затоа што сите во еднаква мерка ја имаат апостолската вистина.[10]
Зборови на светиот Григориј Двоеслов: „Јас без најмало колебање велам дека оној кој себе си се нарекува вселенски епископ и сака да ја добие таа титула, во својата гордост е претеча на антихристот затоа што претендира на тоа да биде повисоко од другите“.[11]
Тој ги напишал тие зборови затоа што откако Цариград постанал главен град на империјата, под влијание на императорот, Цариградскиот патријарх Јован побарал да биде признаен како прв епископ во целата Црква и си ја присвоил титулата Вселенски.
Неку, свети Григориј му пишува: „Размисли, пишувал папата, дека твоето неразумно високомерие го нарушува мирот на Црквата, мој возљубен брату. Со цело срце сакај го смирението кое може да ја сочува согласноста на сите браќа и единството на светата вселенска Црква… Што ќе Му кажеш на Христос, на вселенската глава на Црквата, на судот во последниот ден, ти кој себе си се нарекуваш вселенски, се стремиш да ги потчиниш под себе нејзините членови?… Поради таа глупава титула Црквата е разделена, и срцата на сите браќа се вознемирени поради таа соблазна… Ти се стремиш да го земеш од сите она што незаконски сакаш да си го присвоиш за себе. И кога сакаш да се издигнеш себе си над сите тие градови и да ги понизиш нив во споредба со себе, што уште ќе направиш – ќе речеш: „Јас ќе се искачам на небото и ќе го поставам мојот престол повисоко од сите небесни ѕвезди?…“[12]
За титулата Вселенски, свети Григориј пишувал во писмо кон епископот Александријски Евлогиј: „Зошто се нарекуваме себе си епископи, ние, кои своето достоинство му го должиме на смирението на нашиот Искупител, ние всушност ја следиме гордоста на Неговиот непријател?… Таа титула беше предлагана на моите претходници, но никој не бараше да ја прими, затоа што ја почитуваа во овој свет честа на сите свештеници и ја чуваа својата чест пред лицето на Севишниот. Да се прими таа титула значи да се наруши достоинството на сите патријарси; и ако би се случило оној кој себе си се нарекува вселенски да падне во некоја ерес, би немало веќе епископ кој би останал верен на вистината“.[13]
- Такво учење за тоа дека Цариградскиот патријарх може да ги менува решенијата на другите патријарси по однос на нивниот клир (што би значело дека тој над нив има како минимум судска власт), нема ни во еден православен катихизис, ни во едно толкување на Символот на верата, ни во еден учебник по догматика, ни во еден учебник по канонско (црковно) право.
Тоа е отворена злоупотреба на толкувањето на каноните (9-то и 17-то правило од IV Вселенски Собор) според класичен папски начин – тие две правила се толкуваат од патријархот Вартоломеј спротивно на црковното учење за прашањето на еднаквоста на власта на апостолите, на другите канони и дури на историскиот контекст на Халкидонскиот собор (Халкидон е мал град/населба до царскиот град Цариград, кој денес не е царски).
Папата постапува по иста аналогија – тој ги користи зборовите на Господ „ти си Петар и на тој камен ќе ја изградам црквата Своја“ (Матеј 16, 18), за да ја оправда својата ерес за тоа дека апостол Петар бил камен на Црквата и врховен апостол. А бидејќи Петар бил убиен во Рим, а римскиот папа до денес се наоѓа таму, тогаш папата, како преемник на Петар, е врховен епископ и глава на Црквата…
Ако се види во која смисла (во кој контекст и дијалог) Христос зборува за приведените зборови на свети апостол Петар, тогаш станува јасно дека Господ ја изградил Својата Црква на верата во тоа дека Он, историската личност Исус, е Христос и Син на Живиот Бог, и на таа вера/камен била основана Неговата Црква (ете зошто себе си се нарекуваме христијани, а не петријани).
Како и нечестивото папско толкување на Матеј 16, 18, патријархот Вартоломеј сега ја менува смислата и применувањето на 9-то и 17-то правило од IV Вселенски Собор, вадејќи го од контекст Светото Предание и останатите канони.
Злоупотребувајќи го соборното наследство и менувајќи ја праксата на Црквата, тој сака да го докаже своето непостоечко право на врховен судија над другите Патријарси и Синоди во православниот свет.
- Познатиот византијски канонист Зонара вака го толкува 17-то правило: „Но Цариградскиот патријарх не постанува судија над сите без исклучок митрополити, а само над оние кои му се потчинети. Зашто тој не може да ги доведе епископите на Сирија или Палестина и Финикија, или Египет под свој суд против нивната волја; но епископите на Сирија се под суд на Антиохискиот патријарх, а епископите на Палестина – под судот на Ерусалимскиот патријарх; епископите на Египет треба да бидат судени од Александрискиот патријарх, од кого тие примаат ракополагање и кому се потчинети“.[14]
Кон тоа се придржува и толкувачот на каноните епископот Никодим Милаш, кој, пред да го цитира Зонара, јасно укажува зошто го цитира – „за никој да не помисли дека Цариградскиот патријарх има безусловно право над сите митрополити и надвор од својот патријархат“.[15]
А свети Никодим Светогорец во познатиот „Пидалион“, коментирајќи ги тие правила, јасно вели дека „Цариградскиот претстоител нема право да дејствува во дијацезите и областите на другите патријарси, и тоа правило не му дава право да се обраќа по било кои прашања во вселенската Црква“.
Приведувајќи многубројни аргументи, преподобниот Никодим дава недвосмислени заклучоци: „Во денешно време Цариградскиот претстоител е прв, единствен и конечен судија над митрополиите кои му се потчинуваат, но не над оние кои се потчинуваат на другите патријарси. Зашто, како што веќе кажавме, последен и вселенски судија на сите патријарси е Вселенскиот Собор и ништо друго“.[16]
Свети Нектариј Егински исто потенцира дека во Црквата Христова ни еден јерајрх не може да претендира на улогата на единствен и апсолутен судија над своите собраќа епископи на другите Помесни Цркви.
Свети Нектариј ги цитира зборовите на свети Кипријан Картагински кој во 256 година „го свикал последниот собор на трите провинции (епархии) – Африка, Нумидија и Мавританија… На него присуствувале 85 епископи, заедно со свештеници, ѓакони, големо мноштво на народ и некои исповедници и маченици. На тој собор Кипријан барал од епископите слободно да гласаат, велејќи: „Секој има право слободно да го искаже своето мислење по тоа прашање, никого не осудувајќи и не лишувајќи го од правото на општење, дури и ако мисли поинаку. Зашто никој од нас не е поставен како епископ над епископите и не ги принудува своите браќа кон послушание“… Истото е напишано во 72-то писмо кон Стефан (Ad Stephanum), а и во писмата 55, 59, 71, 73. Еве што велел свети Кипријан за првенството на Петар: „И Петар, кој самиот Господ го избрал за прв, кога Павел го изобличувал поради обрезанието (спореди Гал. 2, 11-14), не се нафрлил на него грубо и гордо, не рекол дека тој има првенство и дека помладите и следните мораат да го слушаат“.[17]
Папското „првенство“ и аналогните претензии на Цариградскиот патријарх Вартоломеј (воедно по однос на црковното правосудство), не се умесни во автеничниот живот на Православната Црква, затоа што таа е соборна и се управува од љубов.
- Во црковната историја и преданието нема случаи кога Цариградскиот патријарх ги менувал актите на расчинување или одлачување, издадени од други патријарси, и тоа да биде признаено од Црквата.
Вистината по тоа прашање најдобро се гледа од Окружното послание на Источните патријарси до 6 мај 1848 година, потпишано од Цариградскиот патријарх со целиот негов Синод, а исто така и од патријарсите и членовите на другите Источни Синоди, то ест од конфесионалниот документ кој има особен висок авторитет.
Во него тие одговараат на истата претензија на римскиот папа на врховна судска власт во Црквата, отфрлувајќи ја со следниве зборови: „Неговото Блаженство вели дека Коринтјаните поради случај на разногласност, се обратиле кон Климент, римскиот папа, кој, разгледувајќи го прашањето, испратил кон нив послание и тие го прочитале во црквите. Но тој случај е многу слаб доказ за папската власт во Божјиот Дом, зашто тогаш Рим бил резиденција на власта и престолнина на императорите, и по таа причина секоја работа, па дури на најнезначителната, како на пример, спорот помеѓу коринтјаните, треба да се разгледува таму, особено ако една од страните прибегнувала кон посредништво на страна. Така е и денес. Патријарсите на Александрија, Антиохија и Ерусалим во случај на поголеми и замрсени работи му пишуваат на Цариградскиот патријарх, затоа што тој град е престолнина на владетелите, и, освен тоа, има предност дадена од Соборите. Ако при братското содејство оние кои имаат потреба во исправка се исправаат, тогаш добро; ако не, тогаш делото се предава на властите според поредокот. Но тоа братско сотрудништво во христијанската вера не е на штета на слободата на Божјите Цркви“.
Од овие зборовите значи дека:
- навистина Цариградскиот патријарх понекогаш се вмешувал во задграничните црковни работи, но само ако другите Патријарси сами го барале тоа од него,[18] а сосема не како врховен судија кој може да ги смени веќе донесените патријаршиски решенија кои се дејствени за задграничните епархии;
- во целост обраќањето кон Цариградскиот патријарх биле редки – во „необични и замрсени случаи“;
- и, на крај, директно се кажува дека „тоа братско сотрудништво во христијанската вера не е на штета на слободата на Божјите Цркви“, затоа што братското сотрудништво се содржи во изразувањето на авторитетното мислење од страна на Цариград, то ест во посредништво, а не во менување на актите на другите Патријарси и во наметнување на своето сопствено мислење.
Тоа јасно се гледа од историските примери кога епископите кои спорат (то ест двете страни, а не едната, како во разгледаните случаи) од Источните Цркви се обраќале за помош кон Цариградскиот патријарх – и тој им помагал не диктаторски, а како авторитетен посредник („само ако бил православен“, затоа што гонењата на православните од страна на Цариградските патријарси-еретици, правени со помош на императорската власт, се разбира, не можат да бидат приведени како пример).
Исто е впечатливо тоа што, отфрлајќи ги папските претензии за врховна власт во Црквата, патријарсите и митрополитите, вклучувајќи го и Цариградскиот митрополит, никаде не спомнуваат дека ги отфрлаат претензиите на римскиот папа на основа дека имаат свој врховен судија во Цариград, кој е во состојба да ги смени актите на другите автокефални цркви…
Самата мисла дека еден патријарх може да ги смени решенијата на друг патријарх (затоа што оној кој ги менува живее во град кој царувал пред неколку стотици години) – го покажува властољубието, то ест гордоста, а таа му противречи на христијанството во целост, а не само на останатите канони.
- Во своето толкување на 9-то правило од IV Вселенски Собор, канонистот Никодим Милаш директно забележува дека „правилото од Соборот, од една страна, давајќи им можност на постраданите да се обратат кон Цариградскиот патријарх по нивна сопствена желба, а не задолжително, не допушта со тоа никакво давање на власт во лицето на тој патријарх.
А од друга страна, намерно издигнувајќи ги неговите права на Исток, веќе го отстранува мешањето на некоја странска власт во работите на Исток. И тоа, како што се гледа, била особена цел на соборното правило спроти засилените претензии на Римскиот Престол“.[19]
Во овој случај, ни митрополитот Киевски и на цела Украина Онуфриј, ни патријархот Московски и на цела Русија Кирил, не бараа од Цариградскиот патријарх да ги разгледа работите/постапките на расколниците Филарет Денисенко, Макариј Малетич или на Епифаниј Думенко, а и на расчинетиот игумен Петар Еремеев.
Затоа нивното „востановување во чин“ од патријархот Вартоломеј не е канонско, не е дејствено, затоа што беше извршено од него без никакви права/компетентност, дури и при забрана за тоа (каноните).
За таквите заобиколени патишта за влегување во црковниот клир Господ вели: „кој не влегува низ вратата во овчото трло, а прескокнува од друга страна, крадец е и разбојник“ (Јован 10, 1), зашто е напишано дека во Црквата треба „сѐда се врши како прилега и уредно“ (1 Кор. 14, 40). Но оној кој незаконски ја прескокнува црковната ограда, „сепак венец не добива, бидејќи не се борел според правилата“ (1 Кор. 2, 5).
3.6. IV Вселенски Халкидонски собор /451/ го донел 28-то правило кое на Цариградскиот епископ (како на митрополит) му ги дава истите привилегии како и на претстоителот на Римската црква.
Ако тогашниот православен папа/патријархот на стариот Рим ја имал привилегијата на врховната црковна јурисдикција и, значи, имал право да прима апелации од клирот на другите Цркви, тогаш истото го имал и Цариградскиот патријарх.
Притоа ако епископот на Рим ја немал привилегијата на врховната црковна јурисдикција, тогаш и Цариградскиот патријарх ја немал, затоа што текстот на 28-то правило е многу јасен – Цариград ги има истите права како Рим, ни повеќе, ни помалку. Папата/патријархот на Рим немал врховна судска власт над другите Помесни Цркви (затоа и Цариградскиот патријарх ја нема).
Кога римскиот папа ги имал истите претензии за управување со туѓи клирици на основа на 3-то, 4-то и 5-то правило од Сардискиот собор и сакал да донесе апелација за расчинетиот африкански презвитер Апиан, бил свикан Картагинскиот собор 419 г.) кој со 36 и 134 правило ги отфрлил тие папски претензии.
Правилата на Картагинскиот собор биле конкретно и посебно потврдени со 2-то правило од светиот VII Вселенски собор, а воглавно како прво правило од IV Вселенски собор и прво правило од VII Вселенски собор. Значи древната Црква признавала дека 3-то, 4-то и 5-то правило од Сардискиот собор се однесуваат на особените привилегии кои му биле дадени на православниот епископ од древниот Рим, – дека тие се однесуваат исклучиво на епископите кои му се потчинети; но тие правила не му давале врховна црковна јурисдикција над другите цркви.
Еве што по тој повод вели Зонара: „И така, тоа правило не припаѓа на Никејскиот собор и не му дава на папата право на апелација над сите епископи, но само на оние кои му се потчинети“ (Σ. Γ. 241), а Валсамон приметува: „Тоа има особено значење за црковните претензии на папата, но неопходно е да се чува така како што било решено“ (Σ. Γ. 239).[20]
На таков начин, барањата привилегии за највисока црковна јуруздикција од страна на тогашниот православен епископ на Рим (папата), биле отфрлени од Црквата, затоа што на VI Вселенски собор биле донесени правилата на Картагинскиот собор за тоа дека клириците од друга црковна јурисдикција треба да бидат одлачени од Црквата ако се обраќаат кон епископот на Рим со апелација по свои сопствени прашала.
Затоа, како што папата/патријархот на Рим немал право да биде врховен судија на клирот од другите помесни цркви, така и Цариградскиот патријарх нема такво право.
3.7. Свештените правила 9 и 17, донесени на светиот IV Вселенски собор, заповедаат: „Ако епископ или клирик има жалба кон областниот митрополит, тој треба да се обрати или кон егзархот на диецезата, или кон престолот на престолниот Цариград и да биде суден пред нив“.
И 9-то и 17-то свештено правило ставаат разделувачка црта со „или“, меѓу егзархот на диецезата и Цариградскиот архиепископ, давајќи им еднакви канонски права и предоставајќи на клирот еднаква можност да апелираат или кон едниот од нив или кон другиот (затоа што тие се распространуваат само на егзархати/митрополии во пределите на Цариградскиот патријархат, исто како што јурисдикциските права на епископот/патријархот на Рим согласно 3, 4 и правило од Сардискиот собор се распространуваат само на клирот на Римскиот патријархат.
На таков начин каноните не му даваат на Цариградскиот архиепископ поголема судска власт и друг степен на јурисдикција.
По тој повод Валсамон приметува: „Решенијата на патријарсите не подлежат под жалба“ (50, 123, 22 ВГ 1, 38). Во Епанагога 11, 6 (J.G.R, vol. II, 260) се вели: „Решението на патријархот не подлежи на жалба и не се разгледува од други, затоа што тој е глава на црковните судови“.
Св. Фотиј во Номоканонот 9, 1 (SA 169) вели: „Решенијата на патријарсите не подлежат на апелација“ IA, 6 (J. G. R., vol. II, 260). Согласно тоа, било кое судско решение на било кој патријарх, донесено после разгледување на канонското прашање, е безапелационо. Апелација за него теоретски може да биде дадена само на Вселенски собор.[21]
3.8. Дури ако тој би имал право да ги разгледува нивните работи, Цариградскиот патријарх треба да ја покани спротивната страна да го каже своето мислење и да ја исслуша, а не да решава спорови на бивши клирици против УПЦ (со митрополитот Онуфриј како Претстоител), значи – против РПЦ, само на основа на нивните еднострани жалби кон првите, не разгледувајќи ги доказите за нивните нарушувања, претставени во нивните работи во Московскиот патријархат.
Но тој исто така нема право да ги разгледува апелациите на клириците на другите Помесни Цркви, што е во согласност со 5-то правило од Првиот Вселенски Собор – „одлачените од едни не треба да бидат примени од други“, а и со 32-то Апостолско правило – „презвитер или ѓакон, одлачен од (својот) епископ, не треба да биде примен во општење од друг епископ, но само од оној кој го одлачил, освен во случај на смрт на оној кој го одлачил“.
Истото правило, но поопширно го наоѓаме во Посланието на Картагинскиот собор кон папа Келестин: „Никејскиот собор мудро и справедливо признал дека какви и работи да се случуваат, сите тие треба да се решаваат повторно во своите места; зашто отците признале дека ни во една област не се смалува благодатта на Светиот Дух, благодарејќи Кому Христовите свештеници мудро ја гледаат справедливоста и цврсто ја чуваат, а особено кога секому е дозволено, во случај на недоволно судии, да се обраќаат кон соборот на својата област или дури кон вселенскиот собор. И може ли некој да поверува дека нашиот Бог може да изврши справедлив суд над некој, кој и да е тој, и да им откаже во тоа на свештениците кои се собрале на собор? И воопшто, може ли да има основа странскиот трибунал на кој не можат да се јават неопходните лица за сведочење, дали поради физичка слабоста или старечка немоќ, или поради други препреки? А што се однесува до тоа дека вие можете да испратите некој од ваша страна, ние не гледаме дека барем еден собор на отците нешто кажал по тоа прашање“.
3.9. Ако Цариградскиот патријарх би имал прерогатив да враќа во чин и да ги прима во општење расчинетите, значи одлачените од другите патријарси, тоа би било директно укажано во канон кој специјално му дава право на Цариградскиот патријарх да ги менува забраните „за одлачените од едни, да не бидат примени од други“, што е пропишано во 32-то Апостолско правило, 15-то правило од Антиохијскиот собор, 118-то правило од Картагинскиот собор, 5-то правило од I Вселенски Собор и во Посланието на Картагинскиот собор кон папата Келестин.
Но тоа би противречело на учењето на Самиот Христос за Црквата и на односите помеѓу апостолите како на еднакви, и исто така би било хула против светите отци кои како демек неправилно ги донеле гореспоменатите правила/забрани.
Притоа тие не можат да бидат неправилни, затоа што на сите благочестиви собори во историјата на Православната Црква Самиот Свет Дух законодавал заедно со светите апостоли, заедно со светите отци, кои донеле соодветни правила (види Дела 1, 2 и 15, 28). Затоа не се неточни тие проверени и справедливи вселенски црковни правила, туку сегашните нагли изјави и новотарии на патријархот Вартоломеј, кои противречат на духот на Православието, на Преданието, на гореспоменатите канони и јасни зборови на Христос “но меѓу вас нека не биде така“ (Матеј 20, 26, то ест вие нема да имате власт еден над друг.
3.10.Гореспоменатите канони, во врска со тоа дека лицата кои се расчинети или одлачени од помесна Православна Црква, можат да бидат примени назад во општење само од истата Црква која ги расчинила и одлачила, целосно ги отфрлаат претензиите на Цариград за највисока и неприкосновена судска арбитража.
Ако би постоело право на таков непогрешлив трибунал, гореспоменатите правила би ја изгубиле својата канонска тежина, и ќе се случеше апсурден заклучок, дека сите православни катехизиси, учебници по догматика и црковно право се погрешни поради тоа што никаде не се зборува за врховното право на Цариградскиот патријарг да ги анулира актите на другите патријарси.
Притоа, од сите гореспоменати примери и канони, јасно е дека Цариградскиот патријарх нема канонско право да ги менува решенијата кои се донесени од другите Помесни Цркви, – тој може да биде само арбитер или, поточно, посредник во некоја работа, ако во тоа го замоли соодветен претстоител.
3.11. Во дејствените Устави на Помесните Православни Цркви исто така е укажано дека и епископите, и самиот претстоител подлежат само под судот на својата Црква, и никаде не се зборува за меѓуправни судски апелации кон Цариградскиот патријарх како кон највисока инстанца во црковните спорови.
На пример, во Уставот на Бугарската Црква, со член 176, алинеја 2, е напишано, дека „лицата и органите надвор од системот на Бугарската Православна Црква и на Бугарскиот Патријарх, не можат да ја исполнуваат функцијата на црковен суд“, а и во статија 182, пункт 4: „решенијата на Светиот Синод како суд се конечни“.
3.12. Не е вистина и нема оправдување за тоа дека Цариградскиот патријарх има врховна судска власт во Црквата, затоа што тоа би било напишано во зборникот на императорските закони „Епанагога“.
Законите на византискиот император важеле за извори на канонското право (ако е тоа помазан император), само во случај ако тие не противречеле на Светите канони.
Поради тоа, во учебникот по црковно право, епископот Никодим (Милаш), читаме: „Што треба да има поголемо значење во црковно-административните прашања, канонот или државниот закон? Валсамон подробно го разгледува тоа прашање и како заклучок вели: „Каноните имаат поголема сила од државните закони, затоа што тие (каноните), како донесени и утврдени од светите отци и императори, имаат значење како и Светото Писмо; а законите се донесувале само од императорите и затоа не можат да бидат над Светото Писмо и каноните“. Валсамон ја изразил истата мисла и на друго место… После ова, приоритетното значење на каноните над државните закони постанало општо правило за Православната Црква…“[22]
Во овој случај приведовме седум канони кои патријархот Вартоломеј ги наруши, и одделно два канони кои не допуштаат јурисдикциски претензии на било која црковна територија после истекување на рок од 30 години.
Поради тоа „Епанагога“ нема приоритет пред тие канони, зашто има пред сѐсветско потекло, а не црковно, а и Византиската империја веќе не постои, и денес нејзините закони не дејствуваат.
Да си спомнеме како свети Теодор Студит смело застанал против императорот-иконоборец и му рекол: „Цару, не го нарушувај мирот во Црквата! Апостолот рекол дека Бог едни во Црквата поставил апостоли, други пророци (Ефес. 4, 11), трети пастири и учители за изградување на Црквата; но тој не напомнал за цареви. Оставете ја Црквата на пастирите и учителите! Во спротивно, верувајте ми, дури и ангел од небото да бара нешто обратно од нашата вера, ние нема да го слушаме“.[23]
- Како што велат некои современи богослови,[24] претензиите на Цариградскиот патријарх на врховна судска власт поразувачки напомнува на папската доктрина на римскиот католицизам: „Петар и неговите преемници имаат право слободно да прозведат суд над било која Црква, и никој не треба на некој начин да се противи или да станува против нивната положба; затоа што врховниот Престол не може од никој да биде осуден“.[25]
Притоа ние, православните христијани, треба категорички да ја отфрлиме јавната намера на Цариградскиот патријарх да постане источен папа и од внатре да ја разруши Црквата.
- Случајот Цариградскиот патријарх еднострано да ја реши судбината на Украинската Православна Црква (со митрополитот Киевски и на цела Украина Онуфриј како претстоител), без согласност на УПЦ е антиканонско посегнување кон туѓа црковна јурисдикција, што правно е недејствено.
8-то правило од III Вселенски Собор вели: „…никој од богољубезните епископи не ја простирал власта на друга епархија која претходно и од почеток не била под негово раководство, или под неговите претходници: но и ако ја протегнал, или насилно некоја епарија потчинил, да ја даде, да не се престапуваат правилата на отците, да не навлегуваат под вид на свештенодејствие, поради надменоста на светската власт, и да не ја загубиме, неприметно, слободата која Господ наш Исус Христос, Ослободителот на сите луѓе, ни ја дарувал преку Својата крв. И така, на светиот и вселенски собор му е угодно, секоја епархија да ги чува во чистота, и без притеснување, правата кои ѝ принадлежат од порано. Секој митрополит за себе може да го земе списокот на ова правило. Ако некој предложи закон кој е спротивен на овој што сега е донесен, на овој свет и вселенски собор му е угодно да не е дејствен“.
Ова е директен доказ дека решенијата на патријархот Вартоломеј „за враќање во чин“ на лица кои се расчинети од други Патријарси, а и за примањето во општење на расколници кои се одлачени од други Патријарси, канонски е недејствено – то ест актите се незаконски и недејствени.
И оние кои ги примаат овие неканонски акти на Цариградскиот патријарх, постануваат соучесници на ереста фанаро-папизам и на разрушувањето на канонскиот строј на Црквата. Тие во Црквата не носат мир и чесност, туку раздор и нечесност (како и во случајот со новиот календар донесен во 1923 од Цариградскиот патријарх Мелетиј).
- Претензиите за власт на Цариградскиот патријарх Вартоломеј во Томосот и „враќањето во чин“ на лица кои се расчинети и одлачени од другите автокефални Цркви, исто така се разобличени во 2-то правило од II Вселенски Собор: „Обласните епископи да не ја простираат својата власт над црквите надвор од својата област и да не ги мешаат црквите: но, според правилата, александрискиот епископ да управува само со египетските цркви; источните епископи да начелствуваат само на исток со чување на правата на антиохиската црква кои се признани со никејските правила; исто така епископите на азиските области да начелствуваат само во Азија; понтиските епископи да ги имаат до знаење само работите во Понт, тракиските области само во Тракија“.
На таков начин, во случајот со украинските расколници и со игуменот Петар Еремеев, од сите овие канони следува заклучокот дека Цариградскиот патријарх нема право да „враќа во чин“, отфрлајќи ги актите на другите патријарси, затоа што тој нема поголема власт од другите.
Тоа се гледа и од Светото Писмо и од многубројните канони кои забрануваат мешање во работите на друга диецеза, и од каноните кои забрануваат јуруздикциски претензии после завршувањето на 30 годишен период.
Подруго разбирање означува беззаконие и ерес – неопапизам. „Епископот на Цариград нека има првенство по чест после епископот на Рим, зашто тој град е нов Рим“, – гласи 3-то правило од III Вселенски собор.
И ние веќе видовме дека Римскиот епископ (то ест патријарх/папа, затоа што во епохата на Вселенските Собори немало епископи без епархии, затоа зборот „епископ“ се употребува во значење на митрополит и патријарх) нема право да биде врховен судија во Црквата, и затоа Цариградскиот патријарх нема врховни судски права. 9-от и 17-от канон од IV Вселенски Собор, процитирани во Томосот на патријархот Вартоломеј, треба да се толкуваат во согласност со целото Предание и историјата на Црквата и со толкувањата на поголемиот дел од канонистите, а не изолирано и фрагментарно.
По сѐизгледа дека Фанар, почнувајќи од крајот на 2018 година, врши судење на жалбите на украинските расколници кои самиот патријарх Вартоломеј до тогаш ги признаваше за расколници, се потпираше на незнаењето од страна на христијаните на црквоните канони и на безразличноста на епископите, за да ги поттурне своите неопапски претензии за власт.
Тоа е очигледно од тоа што тој на нарекува ПЦУ своја „ќерка“, а во Томосот на Цариградскиот патријарх за автокефалност на Српската Црква (1879), Романската Црква (1885), Полската Црква (1924), Албанската Црква (1937) и Бугарската Црква (1954) сите тие се наречени „сестри“. Притоа денес Цариградскиот патријарх настојува на тоа да го восприемаат како „Црква-мајка“, а другите Цркви – како нејзини „ќерки“, давајќи идеја за потчинетост на автокефалните Цркви.
Таа „идеја за субординација“ притоа не е соодветна со еклисиолошката еднаквост на сите Помесни Цркви во Богочовечкото Тело на Едната, Света, Соборна и Апостолска Црква.
- Тврдењето на патријархот Вартоломеј во Томосот од 06.01.2019, дека Цариград е „Центар на Православието“ исто така е лажно и особено нагло.
Како прво, затоа што Центар секогаш е само Христос; како второ, затоа што во Цариград во тек на неколку векови имало еретички Патријарси – Македониј, Несториј, Акакиј, Сергиј, Пир и др. Тоа се различни аријански, духоборечки, монотелитски, иконоборечки и унијатски ересијарси, од чии катедри произлегувале мноштво одвратни ереси – то ест Цариград бил центар на ереси (како и сега).
Среде нив треба да се спомне и Атинагора, големиот модернист и екуменист,[26] кој на 7 декември 1965 година, заедно со папата Павле VI објави (повторно без канонско право на тоа), заемно поништување на анатемите од 1054 година, при тоа папата не се откажа од своите многубројни ереси и не посака да постане православен.
Поради предавничките постапки на патријархот Атинагора и неговото отстапување од Православието, сите свети отци од Атонската гора еднодушно престанаа да го спомнуваат. Тој прв во наше време на сформира идејата за Цариград како „центра на православието“, што покрај неговите еретички зборови и постапки звучи навистина гротесно.
Денес патријархот Вартоломеј ја продолжува таквата линија, исповедувајќи секадеприсутност на екуменизмот (ставајќи знак еднакво помеѓу православието и неправославието). Сведоштво за тоа е организираниот од него Критски Собор (2016 г.) и мноштвото официјални конфесионални документи, потпишани од него или од неговите претставници во претходните години:
7.1. Баламандската согласност[27] помеѓу православните и римо-католиците на 23 јуни 1993 година:
- „…Од двете страни се признава дека сѐшто Христос ѝ доверил на Својата Црква – исповедањето на апостолската вера, учествувањето во истите тајни, пред сѐедно свештенство кои ја извршува едната Жртва Христова, апостолската преемност на епископите – сето тоа може да се гледа како исклучително право на секоја од нашите Цркви. Во тој контекст е целосно јасно дека треба да се избегнуваат повторни прекрстувања…“
- Тоа значи дека Католичката и Православната Црква се признаваат како Цркви-сестри кои заедно носат одговорност за чување на Божјата Црква во верноста на Божјата замисла. особено по однос на единството…“
- „За да се направи пат за идни односи помеѓу двете Цркви,… особено внимание треба да се обрне на образованието и воспитувањето на идните свештеници и мисионери… Нивното обучување треба да биде објективно-позитивно по однос на другата Црква. Пред сé, тие треба да бидат информирани за апостолското преемство на другата Црква и вистинитоста на нејзините тајни… и треба да се избегнува користење на историјата како клуч за полемика..“
Во Баламанд претставниците на присутните од Православните Цркви потпишаа неправославен документ, согласно кој сите папски ереси биле спокојно примени – „ан блок“, и со тоа двете страни успеале „дипломатски“ да ги избегнат спомнувањата на такви специфични римо-католички лажни учења, приматот на папата над Црквата, папската непогрешност ex cathedra, учењето за чистилиштето, учењето за непорочното зачнување на Дева Марија и така натаму.
Тој екуменистички триумф беше достигнат благодарение на официјалното изјавување на православните за тоа дека римо-католичката општина е „Црква-сестра со благодатни тајни“, од што следува дека гореспоменатите папски ереси веќе не се сметаат за ереси, а се законски богословски разногласија.
Освен тоа, покрај отвореното предавство на Православието (особено во точките 12, 13 и 14), во точка 30 се даваат крајно тревожни практични совети. Како официјално да ни велат: заборавете ја светоотечката еклисиологија и Светото Предание на Црквата, заборавете ги последните илјада години од црковната историја, отфрлете го маченичкиот подвиг на светите кои пострадале за Православието, и, главно, во никој случај не ја заштитувате Вистината.
7.2. Равенскиот документ од 13 октомври 2007 година[28], потпишан помеѓу православните и римо-католиците: „…Потврдувајќи и исповедувајќи „еден Господ, една вера, едно крштение“ (Ефес. 4, 5), ние Му воздаваме слава на Бог-Троица, на Отецот, Синот и Светиот Дух, Кој нéсобра заедно…“[29] Иста ли е верата на православните и еретиците? Се разбира, не.
7.3. Ерусалимската декларација[30] од 25 мај 2014 година, заеднички примена од патријархот Вартоломеј и папата Франциск:
- „Бог нé научи да се почитуваме еден со друг како членови на едно христијанско семејство“;
- „Светиот Дух нé води кон… единство во законската многуобразност“;
- „ние со нетрпение го чекаме денот кога заедно ќе учествуваме во Евхаристиското торжество“;[31]
- „во 1965 година беше анулирано взаемното одлачување од 1054 година од црковното спомнување и средина“[32]
- „таквото општо стремење,… под раководство на Светиот Дух ќе нé доведе до полнотата на вистината“[33] (како Православната Црква да не ја чува полнотата на вистината, а треба допрва да дојде до неа“;
- „папата Јован Павле II и патријархот Димитриј се благословени“[34]
Единството во законското разликување е екуменистички принцип донесен на Шестата асамблеја на „Светскиот совет на цркви“ во Ванкувер (Канада) во 1983 година, согласно кој богословските разлики во секој случај се законски и не се сметаат како пречка за обединување на различните конфесии.
Тој еретички принцип беше дополнет на IX Асамблеја на ССЦ во Порт-Алегра (Бразилија, 2006 година) со определување: „Апостолската вера на црквата е една, но различните формули на верите на црквите се законски и прифатливи“. Имајќи го во предвид „многуцрковниот“ форум на кој беше прифатено гореспоменатото решение, тоа фактички е легализација на сите ереси.
Покрај потпишаните и потврдени еретички документи, патријархот Вартоломеј е критикуван и за нееднократните молитви со папата, со кои тој сведочи за своето екуменистичко исповедање и презир кон светите канони кои забрануваат заедничка молитва на православните со еретиците (10-то, 11-то и 45-то Апостолско правило).
- Многумина, плашејќи се да ја исповедаат вистината по прашањето за неопапската ерес која е изложена во Томосот за автокефалност од 06.01.2019, и по прашањето за искривување на каноните во него, велат дека е невозможно да се суди за тоа дали украинските расколници се расколници и дали Цариградскиот патријарх има право да ги враќа во чин расчинетите од други патријарси, затоа што најпрвин треба да донесе решение Вселенски Собор.
Тоа не е вистина. Ерес е отстапување од Христовото православно учење. Раскол е произволно одделување од канонската ерархија. Тоа се објективни факти и оној кој го знае православното учење на Христос и светите канони, лесно може да разбере што е ерес, а што е раскол.
На пример, сослужувањето на петте бугарски архиереи со украинските расколници на 19 мај 2024 година во Истамбул, е објективен факт. Тоа дека последниве се расколници се гледа од гореспоменатите канони и не се работи за субјективно судење или претпоставка.
Само за осудување на бугарските архиереи е неопходен митрополитски собор – решение на Бугарскиот Свет Синод, затоа што казните во вид на расчинување и одлачување не можат да бидат дадени од верниот народ или од свештенството, а само од Светиот Синод.
Каноните укажуваат на грев – она што е забрането и тоа е задолжително за сите христијани, а Светиот Синод е орган, компетентен и одговорен за давање на казни.
Ситуацијата е слична на тоа како една група на луѓе да би видела убиство – убиството е објективен факт, група на луѓе се сведоци, но тие не можат самите да го стават убиецот во затвор, затоа што казната е компетентност на судот. Притоа фактот на убиството не зависи од гледната точка на судот, тоа е веќе извршено. Дури судијата и да е поткупен и да го оправдува виновниот, убиецот си останува убиец.
По истата логика Ариј кој проповедал ерес, бил еретик до решението од Првиот Вселенски Собор, а не постанал таков после решението на соборот. По таква логика, дури теоретски да се прерпостави дека Светиот Синод на БПЦ да ги признава украинските расколници на ПЦУ како дел од Христовата Црква, тоа решение ќе биде неканонско и нема да го измени фактот дека тие се расколници, затоа што согласно каноните, тие можат да бидат вратени во чин и примени во општење само од Помесната Црква која ги расчинила/одлачила (на што нема никакви пречки при искрено покајание од нивна страна).
По истата логика, ако Светиот Синод донесе решение, на пример, да ги разреши еднополовите бракови или да го измени начинот на определување на Пасхата, тоа решение ќе биде неканонско и незадолжително согласно статија 69, пунт 2 од Уставот на БПЦ-БП, решенијата на Синодот се задолжителни само во случај ако тие не противречат на догмата и канонот на Црквата.
На таков начин, за осудување на патријархот Вартоломеј и негово симнување може да се бара Вселенски Собор, но тоа што тој ги нарушува светите канони со тие произволни враќања во чин на клирици кои се забранети од други Патријарси, – тоа е факт чија незаконитост дирекно излегува од каноните.
Имано за да судиме чесно и да ја одделиме вистината од лагата, Господ заповедал: „Не судете според надворешноста, туку судете со праведен суд“.
Поради тоа свети апостол Павле вели: „Бегај од човек еретик, откако еднаш и по втор пат го советуваш, знаејќи дека таков човек се изопачил, греши и дека се осудил сам себеси“ (Тит. 3, 10-11).
15-то правило од двократниот Цариградски собор исто разрешува да се одделуваме од еретички патријарси, ако тие отворено проповедаат „ереси кои се осудени од светите собори или отци“, затоа што тие постанале „лажни епископи“ како што ги нарекува канонот, во моментот кога почнале отворено да проповедаат ерес, а не само после лично осудување од соборот.
И свети Максим Исповедник го прекинал општењето со еретичките клирици (епископи и свештеници), не дочекувајќи го нивното соборно осудување. И Црквата му го признава тоа.
Затоа, иако мирјаните и пониското свештенство не можат да го симнат патријархот Вартоломеј, тие можат, притоа, да го осудат неговото лажно учење во гореспоменатите писмени официјални документи и погазувањето на светите канони, кое тој го прави (вклучувајќи ја совмесната молитва со папата и украинските расколници), и да се одделат од него.
- На крај има и морална страна на прашањето, која, во суштина претходи на канонската. Пред лицето на особените прозби кон Бугарската Црква од страна на митрополитот Киевски и на цела Украина Онуфриј и другите канонски украински митрополити ние треба морално да ја поддржиме страдалничката Украинска Православна Црква, каде веќе неколку години расколниците при поддршка на светските власти ги тепаат свештениците, ги осакатуваат православните и ги одземаат храмовите.
Не е ли предавство тоа што нашата Помесна Црква не само што молчи за расколот во Украина, туку и одделни нејзини архиереи служат со расколници наместо да служат со митрополитот Онуфриј? Зарем тоа не е соучество во гревот раскол? „По тоа ќе ве познаат дека сте Мои ученици, ако имате љубов помеѓу себе“ (Јован 13, 35).
Ако ние не само што бездушно бегаме од нашите страдалнички браќа и сестри на канонската Црква во Украина, то ест не пројавуваме љубов и сострадание кон нив, но дури содејствуваме на патријархот Вартоломеј да го озакони расколот на ПЦУ и со тоа да ја разруши Црквата, тогаш дали ние сме ученици и пријатели на Христос?
Но ако општењето со расколниците на 19 мај 2024 година не беше намерно, тогаш нема пречки тој грев да биде избришан со соодветно покајание – и ќе биде радост и на небото и во Бугарската Црква.
Ние живееме во епоха на засилен ѓаволски напад на Црквата Христова. Во тој напад тој ќе се ожесточува до краен степен според тоа колку неговото време постепено ќе истекува. За православните христијани ова е благопријатно време за очистување од гревовите, за исповед, духовна заштита од „длабините сатански“ (Отк. 2, 24), а, ако е потребно и за мачеништво. Слободата, мерата на нашата вера и љубовта кон Света Троица го определуваат секој наш избор. А во љубовта „нема страв“ (1 Јован 4, 18).
Затоа на добродетелните и верните Господ им ветува: „Кој победува, ќе се облече во бела облека, и нема да му го избришам името од книгата на животот, туку ќе го признаам името негово пред Мојот Отец.
Белешки
[1] Види. официальный сайт Вселенского патриархата https://ec-patr.org/patriarchikos-kai-synodikos-tomos-chorigiseos-aytokefaloy-ekklisiastikoy-kathestotos/ : „…we declare that the Autocephalous Church in Ukraine knows as its head the most holy Apostolic and Patriarchal Ecumenical Throne, just as the rest of the Patriarchs and Primates also do…“
[2] Таму: „…while further preserving the right of all Hierarchs and other clergy to address petitions of appeal to the Ecumenical Patriarch, who bears the canonical responsibility of irrevocably passing judgment over matters related to bishops and other clergy in local Churches, in accordance with the sacred Canons 9 and 17 of the Fourth Ecumenical Council in Chalcedon.“
[3] Томос на болгарски јазик: https://tinyurl.com/3ppyrss7
[4] https://tinyurl.com/738f4rpb
[5] Во оваа статија «Константинопольский Патриарх» и «Патриарх Цареградский» се користат во исто значење
[6] «Украинская автокефалия – антиканоническое и раскольническое вторжение Константинополя». Проф. протопр. Теодор Зисис. Изд. „Православна класика“, 2019, с. 69.
[7] «Украинская автокефалия – антиканоническое и раскольническое вторжение Константинополя». Проф. протопр. Теодор Зисис. Изд. „Православна класика“, 2019, с. 69.
[8] Ср. еп. Никодим Милас. Православное церковное право. София, 1904, с. 225
[9] https://tinyurl.com/yv5pvt25
[10] Таму.
[11] https://bit.ly/3zveXEE
[12] Муравьев. Правда вселенской Церкви…, стр. 153-156 – https://tinyurl.com/yv5pvt25
[13] https://bit.ly/3zveXEE
[14] Правилата на св. Православна Църква с тълкуванията им. Том I. Изд. „Православна класика“, 2019, с. 837.
[15] Таму, стр. 843.
[16] Види https://tinyurl.com/mucxfysd
[17] Митрополит Нектарий Пентапольский. Историческое исследование о причинах раскола между Восточной и Западной Церквами, его продолжительности и возможности их объединения. Т. I, гл. 1 (цит. по: Μελέτη ιστορική περί των αιτίων του σχίσματος: περί της διαιωνίσεως αυτού και περί του δυνατού ή αδυνάτου της ενώσεως των δύο εκκλησιών της Ανατολικής και Δυτικής υπό του μητροπολίτου Πενταπόλεως Νεκταρίου. Εν Αθήναις, 1911).
[18] Ср. Окружное послание Единой, Святой, Соборной и Апостольской Церкви ко всем православным христианам (1848), раздел 14.
[19]Правилата на Св. Православна Църква с тълкованията им. Пос. изд., с. 794.
[20] Духовная война на Украине – мнения авторитетных греческих иерархов об украинском расколе. Изд. Сливенская митрополия, 2020, стр. 128.
[21] Π. Παναγιωτακου Συστημα του Εκκλησιαστικου Δικαιου, Το ποινικον Δικαιον τησ Εκκλησιας, Ἀθῆναι, 1962, с. 836. По материалам: Духовная война на Украине – мнения авторитетных греческих иерархов об украинском расколе. Пос. изд. 2020, стр. 130.
[22] Епископ Никодим Милаш. Православно църковно право. София, 1904 г., с. 57.
[23] Архим. Серафим (Алексиев). Наша надежда. Синодальное издательство БПЦ-БП, 2011, стр. 155.
[24] Види. протоиерей (доцент Сретенской духовной семинарии) Вадим Леонов. Украинский Томос – ловушка для мирового православия: https://spzh.live/ru/zashhita–very/60619-ukrainskij–tomos—kapkan–dlya–mirovogo–pravoslavija.
[25] Epistolae et decreta pontificia, XXXII // PL. 143, 765.
[26] https://tinyurl.com/5x4bpsnj
[27] https://orthodoxwiki.org/Balamand_Statement. Согласноста беше донесена од Мешаната меѓународна комисија за богословски дијалог во Баламанд (Северен Ливан) од 17 до 24 јуни 1993 на тема „Унијата како метод за обединување во прошлоста и современиот стремеж кон целосно општење“. На сесијата присуствуваа 24 претставници на Римо-Католичката Црква и 13 православни (од нив 7 јерарси кои ги преставуваат Цариградската, Александриската, Антиохиската, Руската, Романската, Кипарската, Полската, Албанската и Финската Црква.
[28] Самиот документ се нарекува «Экклезиастические и канонические последствия сакраментальной природы Церкви. Экклезиальное общение, концилиарность и авторитет» (см. https://www.ecupatria.org/documents/joint–international–commission–for–the–theological–dialogue–between–the–orthodox–church–and–the–roman–catholique–church/).
[29] Таму
[30] Целосен текст на сајтот: Полный текст см. на сайте https://www.patriarchate.org/common–declarations–between–popes–and–ecumenical–patriarchs/, Совместная декларация Папы Франциска и Вселенского Патриарха Варфоломея (25 мая 2014 г.).
[31] Може ли да се зборува за „денот кога заедно ќе учествуваме во празнична Евхаристија“ кога нема никаков прогрес во преодолевањето на многубројните догматски разлики?
[32] Св. Пајсиј Величковски (+1794) вака зборува за симнување на „Архиереите не добиле од Светиот Дух власт да ги менуваат апостолските преданија и црковните правила, и затоа ни ерарсите, ни источните патријарси не можат да ја симнат анатемата од противниците на Православната Црква, како анатема која е наложена од Свет Собор; а ако некој проба тоа да го направи, тоа би било противно на Бога и светата Црква“. Вие понатаму прашувате: ако таа анатема не може да биде симната од ниеден ерарх, освен од Источните Патријарси, тогаш не моат ли Источните Патријарси да ја симнат? Одговарам: не само било кој од ерарсите без Источните Патријарси, туку и самите Источни Патријарси не можат да ја симнат таа клетва, како што веќе рековме, затоа што таквата анатема е вечна“ (цит. по: арх. Лазарь Абашидзе, «Что нужно знать современному православному христианину». С., изд. Табор, с. 36)
[33] Интересно е прашањето за „целата вистина“ која папата Франциск и патријархот Вартоломеј ја бараат заедно. Светите отци од Седмиот Вселенски Собор многу јасно кажале: „Кој, најдувајќи ја вистината, бара нешто повеќе, тој бара лага“ (из Деяний Седьмого Вселенского Собора).
[34] Може ли да се нарече „блажен“ умрениот ересијарх (то ест лидерот на ереста)?